ضایعات مغزی ناشی از تخریب میلین باعث بروز علائم متعدد و گوناگونی در بیماری ام اس می‌شوند. اگر ضایعه در بخشی از مغز ایجاد شده باشد که مسئول تنظیم دمای بدن، یا مقابله با افت و خیز دمای محیط است، میتواند باعث بروز حساسیت به گرما یا سرما شود. حساسیت به سرما در ام اس یک چالش پیش روی مبتلایان است و در این مقاله به‌طور مختصر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
حساسیت به سرما در ام اس
از سال 1890 که ویلهلم اوتهوف (Wilhelm Uhthoff) دریافت گرما میتواند نوریت بینایی را در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) تشدید کند، حساسیت به گرما در این گروه شناخته شد و از آن زمان تاکنون، مدیریت گرما چالش پیش روی بیماران ام اس و پزشکان بوده است. اما شاید همه ندانند که سرما هم میتواند علائم بیماری را در برخی از مبتلایان بدتر کند. لازم نیست دما خیلی پایین باشد، یک نسیم ملایم، ماندن در باران، یا قرار گرفتن در معرض تجهیزات خنک کننده در یک روز تابستانی هم موثر است. حساسیت به گرما و سرما ، هر دو به طور مکرر در این بیماری بروز می‌کنند. البته، علائمی که در اثر گرما تشدید می‌شود معمولا از این علائم در سرما متفاوت است و بعلاوه، علائمی که شرایط یک بیمار را بدتر می‌کند ممکن است بیمار دیگری را تسکین دهد. در این مقاله حساسیت به سرما در ام اس به طور مختصر بررسی شده و راه حل‌هایی برای مقابله با آن پیشنهاد شده است.
حساسیت به سرما در ام اس میتواند علائم بیماری را در برخی از مبتلایان بدتر کند
حساسیت به سرما در ام اس و شرایط فصلی
حدود 20 درصد افراد مبتلا به ام اس در سرما علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند. هوای سرد به دلیل خود سرما میتواند بر علائم ام اس تأثیر بگذارد، اما در فصول سرد مسائل دیگری نیز وجود دارد که در بروز علائم مربوط به سرما موثرند که از آن‌جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
محدود شدن مواجهه با نور خورشید
نور خورشید به ساخته شدن ویتامین D در بدن کمک می‌کند. در غیاب نور خورشید فرد در معرض خطر کمبود این ویتامین قرار می‌گیرد. این وضعیت میتواند علائم ام اس را تشدید و شانس عود را زیادتر کند. کمبود ویتامین D همچنین یکی از دلایل افسردگی در ماههای سرد است. افسردگی و ام اس رابطه دو طرفه دارند و هر یک میتواند دیگری را بدتر کند. افسردگی میتواند عملکرد بیماران ام اس را تضعیف کند.
عفونت‌های ویروسی
بعضی از عفونت‌های ویروسی مانند آنفولانزا که موجب عود بیماری ام اس و بدتر شدن علائم آن می‌شوند، در ماههای سرد بیشتر دیده می‌شوند. ابتلا به حساسیت‌های فصلی نیز، مقابله با بیماری ام اس را دشوارتر می‌کند.
افزایش خطر سقوط
در سرما سطح لغزنده بیشتری وجود دارد که میتواند منجر به افزایش خطر سقوط شود.
علت حساسیت به سرما در ام اس
حساسیت به سرما در ام اس میتواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله:
- سرما ممکن است بر سرعت عبور پیام از اعصابی که قبلاً توسط ام اس آسیب دیده اند، تأثیر بگذارد و باعث تشدید علائم شود.
- ضایعات در قسمتی از مغز ایجاد شده باشاند که تنظیم دمای بدن را به عهده دارد.
- ضایعات در ناحیه ای از مغز ایجاد شده باشند که مسئول پاسخگویی به کاهش دمای محیط است (مثلا با ایجاد لرز برای گرم شدن).
حساسیت به سرما در ام اس کدام علائم را بدتر می‌کند؟
هوای سرد میتواند برای افراد مبتلا به ام اس پاسخ دوگانه داشته باشد. یعنی میتواند برخی علائم را بهتر، و بعضی را بدتر کند. احتمالاً هر علامتی میتواند در اثر سرما بدتر شود و این کاملاً فردی است. اما به نظر می‌رسد که موارد زیر رایج تر است:
- انواع مختلف عصب درد از جمله نورالژی عصب سه قلو (Trigeminal neuralgia)، آغوش ام اس (MS hug) و تغییر احساساتی مانند بی‌حسی، سوزن سوزن شدن، و لرزش در اندامهای بدن
- مشکلات حرکتی ناشی از سفتی عضلات (اسپاستیسیته) و اسپاسم
- خستگی و افسردگی (اگرچه ممکن است بیشتر از سرما با کمبود نور خورشید ارتباط داشته باشند)
- مشکلات موقتی در شناخت، تحرک، بینایی و تعادل
- پدیده رینود (Raynaud’s phenomenon): یک علامت کمتر شایع، که میتواند در اثر سرماخوردگی نیز ایجاد شود. این وضعیت باعث تنگی رگهای خونی (معمولاً در انگشتان دست و پا)، آبی شدن اطراف ناخن ها، و درد شدید می‌شود.
پدیده رینود باعث تنگی رگهای خونی، آبی شدن اطراف ناخن‌ها، و درد شدید می‌شود
راه مقابله با حساسیت به سرما
اقدامات زیر می‌توانند در کاهش حساسیت به سرما کمک کننده باشند:
افزایش دمای محیط
- بستن پنجره ها و درهای داخلی بویژه بعد از تاریکی هوا، کشیدن پرده ها، عایق بندی دیوارها
- روشن کردن وسایل گرمایشی
- استفاده از کیسه آب گرم، پتوهای برقی و پد های گرمایی (باید مراقب بود که پوست را دچار سوختگی نکند)
- نشستن در آفتاب و انتخاب مکانهای گرم برای تعطیلات
باید توجه کرد که دما بیش از حد گرم نشود، چون گرما ممکن است علائم ام اس را تشدید کند. بعلاوه، افرادی که هم به گرما و هم به سرما حساسیت دارند، باید با انعطاف پذیری و برقرار کردن تعادل، وضعیت را تنظیم کنند.
استفاده از چند لایه لباس
با این کار می‌توان با پوشیدن و در آوردن هر لایه دما را تنظیم کرد. برای افرادی که اغلب اوقات احساس سرما دارند، جورابها و لباسهای زیر حرارتی، دستکشهای پشمی، کلاه، روسری، و کت خوب میتواند بیرون رفتن را بسیار راحت‌تر کند.
تحرک داشتن
حرکت کردن به طور منظم به بهبود گردش خون و گرم شدن بدن کمک کرده، سفتی عضلات را به حداقل می‌رساند. هنگام نشستن به مدت طولانی پیچیدن پتو به دور بدن موثر است مخصوصا انواعی که آستین دارند.
خوردن غذا و نوشیدنی گرم
خوردن غذا و نوشیدنی گرم توصیه می‌شود، اما بر خلاف آنچه بعضی تصور می کنند، نوشابه های الکلی نهایتا در گرم کردن بدن موثر نیستند.
نوشیدنی‌ها و غذاهای گرم به مقابله با سرما کمک می‌کنند
گرم نگه داشتن دست و پا
ام اس میتواند باعث تشدید واکنش عروق خونی دست و پا به سرما شود. همچنین، این بیماری فرد را در معرض خطر پدیده رینود قرار می‌دهد. به این دلایل گرم نگه داشتن دست و پا اهمیت دارد.
کاستن از احتمال سرماخوردگی
در عین رعایت مواردی که ذکر شد، باید از اختلاف زیاد دمای بیرون و درون خانه پیشگیری کرد تا شانس سرماخوردگی کم شود. اگر خانه یا اتومبیل بیش از حد گرم باشد، هنگام مواجهه با دمای بیرون شوک بیشتری به بدن وارد می شود.
بررسی سطح ویتامین D
سرما و نور کم می‌توانند باعث کمبود ویتامین D شوند. بعلاوه، کمبود این ویتامین در ام اس شایع است. متخصص مغز و اعصاب تشخیص می‌دهد که آیا دریافت مکمل ویتامین D لازم است یا خیر.
دارو
اگر درد شدید ناشی از حساسیت به سرما در ام اس باعث اختلال در عملکرد فرد شود، ممکن است پزشک داروهای شل کننده عضلات یا داروی ضد درد تجویز کند که همزمان با تجربه این علائم مصرف کند.
سایر اقدامات
کمک گرفتن از سایرین برای امور بیرون از منزل اهمیت دارد. همچنین، حتی الامکان استفاده از کنترل از راه دور برای روشن کردن و گرم کردن اتومبیل و سایر دستگاههای مورد استفاده موثر است.
حساسیت به سرما در ام اس باعث تشدید علائمی مانند درد و گرفتگی عضلانی می‌شود
