تغییرات شناختی در بیماری مولتیپل اسکلروزیس شایع بوده، بیشتر به شکل اختلالات حافظه، توجه، و تمرکز در ام اس بروز می‌کنند. تغییرات غالبا خفیف، و شامل یک یا دو حوزه عملکرد شناختی است، و به ندرت ممکن است آنقدر شدید شود که عملکرد مستقل فرد را مختل کند. این اختلالات با درمان‌های پزشکی، انجام تمرینات ذهنی، یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای و انتخاب‌های سبک زندگی مانند خواب کافی و ورزش، بهتر می‌شوند.
ام اس و مشکلات شناختی، تمرکز در ام اس
بیماری مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) نه تنها از نظر جسمی بر مبتلایان تأثیر می گذارد بلکه می تواند توانایی های شناختی آنها را نیز تغییر دهد. توانایی های شناختی شامل طیف وسیعی از عملکردهای سطح بالای مغز از جمله توانایی یادگیری، به خاطر سپردن، پردازش اطلاعات، سازماندهی، برنامه ریزی، حل مسئله، تمرکز، حفظ و تغییر توجه، درک و استفاده از زبان، درک دقیق محیط و انجام محاسبات می باشد. این تغییرات به دلایل مختلفی ایجاد می شوند و معمولا بیشترین جنبه های شناختی که تحت تأثیر قرار می گیرند، حافظه، توجه و تمرکز هستند. تغییرات توجه و تمرکز می تواند منجر به کاهش شناختی و اختلال عملکرد شناختی شود که یکی از دلایل عمده خروج زودرس مبتلایان به ام اس از کار است. در این مقاله نکاتی جهت بهبود توجه و تمرکز ام اس آورده شده که می تواند در بهبود عملکرد شخصی و شغلی بیماران مبتلا موثر باشد.
مشکلات تمرکز در ام اس
تغییرات و اختلالات شناختی از جمله علائم متداول ام اس است و حدود نیمی از مبتلایان به بیماری با آن دست و پنجه نرم می کنند. معمولا عملکردهای خاصی که بیش از سایرین دچار تغییر می شوند، شامل حافظه، تمرکز و توجه (به ویژه توجه تقسیم شده)، پردازش اطلاعات، و یافتن کلمات است.
توجه تقسیم شده
منظور از توجه تقسیم شده توانایی فرد در اجرای موفقیت آمیز دو یا چند عمل به طور همزمان است، به طوری که وی بتواند به دو کانال اطلاعاتی یا بیشتر، توجه کند. اگر بیمار مبتلا به ام اس دچار نقص توجه شده باشد، هنگامی که قرار است همزمان دو یا چند کار را انجام دهد و باید توجه خود را تقسیم کند، با ضعف عملکرد روبرو می شود. مثلا ممکن است هنگام مکالمه تلفنی یا در گفتگوی حضوری نتواند بر مکالمه متمرکز شود و پاسخ دادن او مدتی طول بکشد. یکی از مبتلایان، اختلال تمرکز در ام اس را به شکل زیر توصیف کرده است:
“. . . احساس می کنم پاسخ کامل همیشه نوک زبانم است، اما مغز من به یکباره مورد هجوم بیش از حد محرک‌ها قرار می‌گیرد و چیزی را که می‌خواهم بگویم گم می‌کنم. مثل اینکه باید یک دقیقه طول بکشد تا بتوانم یک پاسخ مناسب بدهم . . .”
نیاز به زمان برای پردازش اطلاعات
بیماران مبتلا به اختلالات توجه و تمرکز در ام اس باید برای پاسخگویی به خود و دیگران فرصت بدهند و در صورت عجله کردن در این کار، پاسخ آنها نامرتبط یا با حواس پرتی و بی فکری توام خواهد بود و در این حالت، یا پاسخ غلط می دهند و یا ممکن است است حتی چیزهایی بگویند که معمولاً با آن موافق نیستند.
حواس پرتی هنگام مطالعه
مسئله توجه فقط مربوط به ارتباط برقرار کردن نیست. بلکه در مطالعه کردن بیماران نیز مشکل ایجاد می کند و هنگام خواندن، گاهی لازم است یک بند را چند بار تکرار کنند تا آنرا درک کنند. این افراد توانایی تحمیل بار اضافه به مغز را ندارند.
9 نکته برای افزایش توجه و تمرکز در ام اس
نکات زیر توسط متخصصین توصیه شده است و بیماران مبتلا به ام اس می توانند آنها را برای بهبود توجه و تمرکز امتحان کنند:
-
خودداری از انجام همزمان چند کار
انجام چند کار همزمان به ویژه برای افرادی که مشکلات توجه و تمرکز در ام اس دارند دشوار است. خواه این کارها به سادگی گفتگو با چند نفر در سر میز شام باشد، یا به پیچیدگی انجام کار در رایانه. به جای انجام چند کار همزمان، می توان لیستی از کارهایی که باید انجام شود تهیه، و هر بار یکی را انجام داد.
-
به حداقل رسانیدن حواس پرتی ها
بیماران مبتلا به اختلالات تمرکز در ام اس باید تلاش کنند محیط خود را به صورتی تغییر دهند که تا حد ممکن عوامل حواس پرتی از آن حذف شده باشد. برای این منظور، باید یک مکان ساکت برای انجام کار پیدا کرده، در صورت نیاز به مکالمه با افراد، ارتباط چشمی خود را حفظ کنند و برای تقویت تمرکز، تلویزیون را خاموش کرده، سایر تحریکات را نیز برطرف کنند.
-
خواب کافی
خستگی بر عملکرد شناختی بیماران مبتلا به ام اس تأثیر می گذارد. بنابراین آنها باید مطمئن شوند که به اندازه کافی استراحت می کنند. در صورتی که این افراد از خواب با کیفیت محروم شوند، ممکن است اختلال توجه و تمرکز ام اس شدت گرفته، در انجام همه کارها با مشکل روبرو شوند. پزشک و سایر اعضای تیم درمانی می‌توانند راهبردهایی را برای به حداقل رساندن اختلالات خواب معرفی کنند.
-
بینش داشتن نسبت به محدودیت ها
بیماران باید محدودیت های خود را بشناسند و در مورد آنها آگاهی کافی داشته باشند و سعی نکنند آنها را امتحان کنند. هر بیمار مبتلا به ام اس یک ذخیره عصبی محدود دارد. بنابراین باید زمانی را برای استراحت کردن در نظر بگیرد تا مجددا شارژ شده، بتواند فعالیت های خود را پیگیری کند. این کار از فرسودگی و نهابتا مختل شدن توجه و تمرکز جلوگیری می‌کند.
اختصاص زمانی برای استراحت از تخلیه انرژی و خستگی پیشگیری، و به تقویت تمرکز ام اس کمک می‌کند
-
احتیاط هنگام رانندگی
هنگامی رانندگی با ماشین، تمام حواس تحریک می شوند. برای بیماری که با مشکل تمرکز در ام اس دست و پنجه نرم می‌کند واقعاً مشکل خواهد بود که به طور همزمان همه این محرک ها را کنار هم بگذارد و به آنها پاسخ گوید. این افراد باید رادیو ضبط را خاموش، و حواس پرتی های دیگر را به حداقل برسانند و روی مقصد خود و چگونگی رسیدن به آن متمرکز شوند.
-
انتخاب یک فرد مطمئن
افرادی که با اختلالات توجه و تمرکز ام اس روبرو هستند، بهتر است کسی را در نظر بگیرند که درک کند آنها با چه مشکلاتی سروکار دارند، خواه این فرد یک دوست باشد، یا همسر، یا فرزندی که به اندازه کافی بزرگ شده باشد، تا در لحظات دشوار بدون نیاز به هیچ توضیحی به آنها کمک کند.
-
ورزش کردن
بر اساس مطالعات انجام شده، ورزش و فعالیت بدنی می تواند بهبودی های کوچک اما قابل توجهی در شناخت، خستگی، افسردگی، و کیفیت زندگی ایجاد کند. پزشک و اعضای تیم درمان می توانند بهترین برنامه ورزشی مناسب با وضعیت بیمار را به وی پیشنهاد کنند.
-
استفاده از برنامه های توانبخشی شناختی
برنامه های توانبخشی شناختی می تواند جهت بهبود توانایی تمرکز در ام اس موثر باشد. شرکت کنندگان در این برنامه ها، برنامه ریزی روزانه و اقدامات لازم برای عملکرد بهتر را فرا می گیرند. متخصص مغز و اعصاب می تواند در این زمینه بیماران را راهنمایی کند.
-
پیگیری درمان بیماری ام اس
بیماری ام اس یک بیماری پیشرونده است، اما می توان کمک کرد که علائم بیماری تخفیف پیدا کند، عود بیماری کم شود و به مرور، اسكن های مغزی بهتر به نظر برسند. داروهایی که در حال حاضر مورد استفاده اند، برای بهبود عملکرد شناختی و تمرکز در ام اس مفید هستند و می توانند در وضعیت بیمار تفاوت ایجاد کنند. تشخیص و درمان علامت افسردگی نیز اهمیت زیادی دارد، چون افسردگی به نوبه خود می تواند در توانایی توجه و تمرکز ام اس اختلال ایجاد کند. البته، باید توجه کرد که عدم تمرکز با عدم تمرکز ناشی از افسردگی دلایل متفاوتی دارند که پزشک هنگام درمان مورد توجه قرار خواهد داد.
