افسردگی در ام اس و آنچه باید بدانیم

یکی از علائم شایع بیماری ام اس افسردگی است که در تعداد قابل توجهی از مبتلایان به این بیماری دیده می شود و به دلایل گوناگونی بروز می کند. علت هرچه باشد، افسردگی در ام اس قابل درمان است و توجه به آن، به اندازه توجه به سایر علائم ام اس اهمیت دارد. در صورتی که مایلید در این زمینه اطلاعات بیشتری کسب کنید، به خواندن ادامه دهید.

افسردگی در ام اس

افسردگی یکی از علائم شایع بیماری مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) است که در بیش از نیمی از مبتلایان دیده می‌شود و غالبا به دلیل بی‌توجهی، مورد تشخیص و درمان قرار نمی‌گیرد. دلیل این بی‌توجهی، تمرکز بیشتر بیماران بر علائم جسمی بیماری، و نیز اعتقاد به این باور نادرست است که افسردگی بخشی از زندگی با یک بیماری مزمن است.

افسردگی، که ممکن است در هر مقطعی از بیماری رخ دهد، می‌تواند ناشی از تغییرات التهابی در مغز، تغییرات سیستم ایمنی بدن، و چالش‌های زندگی با ام اس باشد. افسردگی درمان نشده نه تنها دردناک و ناتوان کننده است، بلکه باعث بدتر شدن سایر علائم، اختلال در کنار آمدن با مشکلات، تاثیر منفی بر روابط فردی، کاهش بهره وری در کار، و از همه بدتر، افزایش خطر خودکشی می‌شود. بنابراین، افسردگی در ام اس به اندازه علائم جسمی بیماری سزاوار توجه است و با تشخیص و درمان کافی و به موقع، می‌توان خطرات آن را به میزان قابل توجهی کاهش داد.

افسردگی در ام اس چیست؟

“افسردگی” اصطلاحی است که معمولاً برای طیف گسترده ای از حالت‌های عاطفی شامل احساس گرفتگی چند ساعته در یک روز خاص، تا افسردگی بالینی شدید که ممکن است چندین ماه طول بکشد، به کار می‌رود. افسردگی در همه اشکال خود، از رایج ترین علائم بیماری ام اس است، و باید بتوان بین غم و اندوه ناشی از مواجهه با بیماری و افسردگی بالینی تمایز قائل شد:

غم و اندوه ناشی از مواجهه با بیماری

بیماری ام اس خسارات زیادی به فرد وارد می‌کند و توانایی کار کردن، حرکت کردن، دیدن، یا انجام برخی از فعالیتهای اوقات فراغت را به تدریج از فرد گرفته، آینده نامعلومی برای وی ترسیم می‌کند. این همه، ممکن است فرد را دچار غم و اندوهی کند که شبیه افسردگی واقعی است. این غم و اندوه محدود به زمان است و خود به خود برطرف می‌شود. در این وضعیت، شخص گاهی می‌تواند از برخی از فعالیت های زندگی لذت ببرد.

افسردگی بالینی

شدیدترین شکل افسردگی، افسردگی بالینی است که در میان مبتلایان به ام اس، بیشتر از جمعیت عمومی، یا جمعیت مربوط به سایر بیماری‌های مزمن دیده می‌شود. افسردگی بالینی یک بیماری جدی است که توسط پزشک متخصص تشخیص داده می‌شود.

در مورد افسردگی توجه به نکات زیر اهمیت دارد:

• افسردگی مانند سایر علائم بیماری ام اس، سزاوار ارزیابی و درمان دقیق است.
• افسردگی ام اس می‌تواند در هر فرد مبتلا، در هر مرحله از روند بیماری رخ دهد و بروز آن مختص بیمارانی که ناتوانی شدیدتری دارند، نیست.
• افسردگی نشان دهنده ضعف شخصیت نیست و نباید آن را چیزی شرم آور دانست که باید پنهان شود.

علائم افسردگی در ام اس

شناخت افسردگی ام اس همیشه آسان نیست. چون بعضی از علائم افسردگی مانند خستگی و مشکلات شناختی، با علائم خود بیماری مشترک است. بعلاوه، چنانچه ذکر شد، باید بین غم و اندوه ناشی از مواجهه با ام اس که یک واکنش طبیعی و گذرا نسبت به بیماری است، و افسردگی واقعی تمایز قائل شد. برخی از علائم و نشانه‌های متداول افسردگی واقعی عبارتند از:

• ناراحتی و یا تحریک‌پذیری در بیشتر اوقات
• از دست دادن علاقه یا لذت در فعالیت‌های روزمره
• کاهش یا افزایش اشتها، کاهش یا افزایش وزن
• اختلالات خواب شامل بی‌خوابی، یا خواب زیاد
• افزایش تحریک پذیری، یا کند شدن رفتار
• خستگی مداوم، یا از دست دادن انرژی
• احساس بی ارزشی یا گناهکاری بدون دلیل مشخص
• عدم توانایی در تفکر، تمرکز، یا تصمیم گیری
• پیوسته فکر کردن به مرگ یا خودکشی

ممکن است در هر فرد فقط تعدادی از این علائم، یا همه آنها بروز کند ولی وجود یکی از دو علامت اول ضروری است. در افسردگی بالینی این علائم پایدار هستند و حداقل دو هفته طول می‌کشند.

عوامل موثر در ایجاد افسردگی در ام اس

در حالی که ماهیت افسردگی ام اس کاملاً درک نشده است، اما به نظر می‌رسد عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند که از جمله مهمترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• واکنش به شرایط دشوار زندگی با یک بیماری پیشرونده: درک اینکه چگونه تشخیص ام اسم ی‌تواند در فرد افسردگی ایجاد کند چندان دشوار نیست.
• نقاط عطف بیماری: در هنگام عود بیماری، یا هنگامی که یک تغییر عمده در عملکرد یا توانایی‌های فرد ایجاد می‌شود، احتمال بروز افسردگی در ام اس بیشتر است.
• فرآیند بیماری ام اس: وقتی ام اس به مناطقی از مغز آسیب برساند که در بیان و کنترل عواطف نقش دارند، تغییرات مختلفی در رفتار و احساسات فرد ایجاد می‌شود.
• تغییرات سیستم ایمنی و/ یا سیستم اعصاب و غدد: بیماری ام اس بر ایمنی و عملکرد سیستم عصبی بدن تاثیر می‌گذارد، و شواهد موجود نشان می‌دهند که تغییر در برخی پارامترهای ایمنی با تغییرات خلقی همراه است.
• عوارض جانبی برخی از داروها: داروهای کورتیکواستروئید و احتمالاً داروی اینترفرون می‌توانند افسردگی را در افراد مستعد تحریک کنند یا افسردگی موجود را بدتر کنند.
• التهاب: از آنجا که در سایر بیماری‌های خود ایمنی و التهابی مانند آرتریت روماتوئید و بیماری التهابی روده نیز افسردگی به همان اندازه رایج است، می‌توان تصور کرد که التهاب نیز عاملی برای افسردگی است.

درمان افسردگی در ام اس

فرد افسرده نباید منتظر کمک بماند. بلکه باید با پزشک خانواده یا متخصص مغز و اعصاب صحبت کند تا قدم بعدی درمان تعیین شود. کمک اطرافیان فرد افسرده در این مورد اهمیت زیادی دارد. درمان‌های رایج افسردگی  شامل موارد زیر است:

دارو درمانی

انواع متنوعی از داروهای ضد افسردگی وجود دارد. به طور کلی چند هفته طول می‌کشد تا اثر این داروها آشکار شود. یافتن دوز مناسب و انتخاب بهترین دارو به عهده پزشک است.

گفتگو درمانی

گفتگو درمانی شامل جلسات مشاوره ای است که با شرکت بیمار و یک درمانگر واجد صلاحیت تشکیل می شود. درمان شناختی رفتاری نیز در مدیریت افسردگی ام اس بسیار موثر است. بسیاری از پزشکان، دارو درمانی را با نوعی مشاوره ترکیب می‌کنند.

ورزش

شواهد موجود نشان می‌دهد که فعالیت بدنی و ورزشی متناسب با توانایی و شرایط بیمار، می‌تواند به طور قابل توجهی باعث بهبود خلق و خو و کیفیت زندگی در افراد مبتلا به ام اس شود.

استراتژی های مقابله در مواجهه با بیماری ام اس

اگرچه کنار آمدن با چالش های زندگی، بیماری ام اس و/ یا افسردگی ناشی از آن دشوار است، ولی در سلامت و بهزیستی فرد موثر است. توصیه‌های زیر به کنار آمدن با شرایط دشوار و جلوگیری از افسردگی ام اس کمک می‌کنند:

• ورزش منظم و روزانه
• کاهش استرس‌های زندگی، و سعی در کنترل استرس‌های اجتناب ناپذیر توسط تمرینات تنفسی، یوگا و مدیتیشن
• حفظ شبکه های روابط اجتماعی و وقت گذراندن با دوستان، خانواده، یا یک گروه پشتیبانی
• تماس مداوم با تیم پزشکی
• تهیه دفتر یادداشت و نوشتن لیستی از عوامل استرس زا برای فکر کردن به چگونگی تنظیم و مدیریت آنها
• فاصله گرفتن از مواد اعتیاد آور

منابع: ۱ – ۲ – ۳