تغییرات عاطفی در ام اس بسیار شایع است و دلایل مختلفی دارد. این تغییرات به شکل افسردگی، اضطراب، استرس، و تغییرات دیگری مانند واکنش های نامتناسب یا اغراق‌آمیز به وقایع پیرامونی بروز می‌کنند. نوسانات شدید احساسی چالش‌هایی برای مبتلایان به ام اس و اعضای خانواده آنها به وجود می‌آورند و نیاز به پیگیری و درمان دارند. اگر مایلید در این زمینه اطلاعات بیشتری داشته باشید، به خواندن ادامه دهید.
بیماری ام اس و تغییرات عاطفی
مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS) بر همه مبتلایان تاثیر یکسانی ندارد و هیچ دو بیماری را نمیتوان یافت که علائم دقیقاً یکسانی داشته باشند. علت متنوع بودن علائم در ام اس این است که این بیماری به سلولهای عصبی مغز و نخاع حمله میکند و بسته به ناحیه مورد آسیب، طیف وسیعی از علائم جسمی، روانی و عاطفی را به دنبال خود ایجاد مینماید. برخی از علائم ام اس توسط دیگران قابل مشاهده هستند اما بعضی را فقط فرد مبتلا به ام اس احساس میکند.
فرد مبتلا ممکن است دچار تغییرات خلقی، تحریک پذیری، ترس، یا اضطراب شود که میتواند بر روابط با سایر افراد، انگیزه شخصی، و سبک زندگی وی تأثیر بگذارد. بسیاری از این تغییرات عاطفی ممکن است به دلیل رویارویی با بیماری غیر قابل پیش بینی و پیشرونده ام اس باشند، اما برخی دیگر میتوانند ناشی از دمیلیناسیون (Demyelination) و آسیب رشتههای عصبی مغز، یا مصرف برخی از داروهای مورد استفاده در ام اس، مانند کورتیکواستروئیدها باشد.
آگاه بودن بیمار از تغییرات عاطفی در ام اس و مطلع ساختن بموقع پزشک، به علت یابی و مدیریت این تغییرات کمک میکند.
تغییرات عاطفی در ام اس
بیمار مبتلا به ام اس معمولا تغییرات عاطفی را به صورت احساسات بسیار ناگهانی و شدیدی تجربه میکند که متناسب با موقعیت به نظر نمی‌رسند، و یا با آنچه که باعث این احساسات شده ارتباطی ندارند. بیمار ممکن است به راحتی گریه کند، یا ناگهان بسیار عصبانی شود. این احساسات خیلی سریع اتفاق میافتد و ممکن است فرد مبتلا هیچ کنترلی بر آنها نداشته باشد. گاهی این احساسات با حالت‌های درونی بیمار مرتبط است و گاهی نیست. تغییرات عاطفی در ام اس ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد و علت آن هرچه باشد، از جنبه های چالش برانگیز بیماری است. تغییرات عاطفی در ام اس معمولا ناشی از موارد زیر است:
- افسردگی
- تغییرات ایجاد شده در مغز به دلیل آسیب های وارده بر اعصاب
- چالش هایی که میتواند ناشی از زندگی با ام اس باشد
- اثرات بعضی از داروهای مصرفی
انواع تغییرات عاطفی در ام اس
تغییرات عاطفی در ام اس، غم و اندوه و افسردگی
هنگامی که انسان با مشکلی روبرو می‌شود، عکس‌العمل طبیعی و سالم او به شکل غم و اندوه بروز میکند. تشخیص ام اس نیز از این مستثنی نیست. بیماری ام اس، و ناتوانی پیشرونده متعاقب آن، در زندگی فرد و تصویر او از خود تغییر ایجاد میکند و اولین قدم برای یادگیری نحوه سازگاری با تغییرات جدید و حرکت به جلو، غم و اندوه است. این غم و اندوه طبیعی است و با گذشت زمان از بین می‌رود و نباید با افسردگی اشتباه گرفته شود.
افسردگی در بسیاری از موارد به همراه ام اس دیده می‌شود و از چند جهت با غم و اندوه متفاوت است:
- غم و اندوه به طور کلی محدود به زمان است و خود به خود برطرف می‌شود، اما افسردگی مداوم و بی وقفه است و علائم آن حداقل دو هفته و گاهی تا چند ماه ادامه دارد.
- شخصی که غم و اندوهی را تجربه میکند، ممکن است بعضی اوقات بتواند روی فعالیت‌های زندگی تمرکز کند و از آن لذت ببرد، در حالی که فرد افسرده قادر به این کار نیست.
- غم و اندوه با مشاوره، شرکت در گروه‌های خودیاری و برخورداری از یک محیط درک و حمایت بهتر می‌شود، در حالیکه، این اقدامات در افسردگی اگرچه اهمیت دارند، اما کافی نیستند و درمان آن نیاز به تخصص روانپزشکی دارد.
تغییرات عاطفی در ام اس، اضطراب و پریشانی عمومی
ام اس از همان لحظه بروز اولین علائم، میتواند باعث اضطراب، پریشانی، عصبانیت، تحریک‌پذیری و سرخوردگی قابل توجهی شود. عدم اطمینان و غیرقابل پیش بینی بودن بیماری ام اس یکی از ناراحت کننده‌ترین جنبه‌های آن است و به این دلیل است که اضطراب حداقل به اندازه افسردگی در ام اس شایع است. از دست دادن عملکردها و تغییر شرایط زندگی ناشی از بیماری میتواند از دلایل مهم اضطراب و پریشانی باشد.
تغییرات عاطفی در ام اس، رفتار دمدمی و نوسانات خلقی
افراد مبتلا به ام اس گاهی دچار نوعی ناتوانی عاطفی می‌شوند که تحت عناوین رفتار دمدمی (Moodiness) و نوسانات خلقی (mood swings) شناخته می‌شود. در این حالت بیمار قادر نیست احساسات خود و نحوه بروز آنها را مانند گذشته تحت کنترل داشته باشد و خود را با فراز و فرودهای سریع احساسی روبرو می‌بیند. مثلا، ممکن است به راحتی گریه کند یا ناگهان به طور اغراق آمیز و خارج از تناسب از چیزی عصبانی شود.. مشخص نیست که آیا این نوع تغییرات عاطفی در ام اس ناشی از پریشانی مربوط به بیماری، یا آسیب‌های عصبی مغز است، ولی علت آن هر چه باشد، ناتوانی عاطفی می تواند یکی از جنبه های چالش برانگیز ام اس از نظر زندگی خانوادگی باشد.
تغییرات عاطفی در ام اس، موارد کمتر معمول
اثر سودوبولبار (Pseudobulbar affect )
منظور از اثر سودوبولبار (PBA) تجربه بخش‌های غیرقابل کنترل خندیدن و / یا گریستن است که ممکن است با احساس واقعی فرد متناسب باشد یا نباشد. اثر سودوبولبار در تقریباً 10 درصد افراد مبتلا به ام اس دیده می‌شود و بعضی ممکن است آن را به عنوان افسردگی تفسیر کنند، اگرچه ارتباطی با آن ندارد.
سرخوشی (Euphoria)
در تعداد کمی از افراد مبتلا به ام اس پیشرفته، یا بیماران دارای تغییرات شناختی قابل توجه، وضعیتی تحت عنوان سرخوشی یا یوفوریا تجربه می‌شود. در این وضعیت، بیمار بدون توجه به مشکلات و لمس واقعیت موجود، بطور غیر واقعیً خوشحال است. این ابراز خوشحالی ربطی به تغییر روحیه ندارد و بیشتر مربوط به اختلال در شناخت است.
عدم بازدارندگی
عدم مهار یا بازدارندگی یکی از نادرترین علائم رفتاری و تغییرات عاطفی در ام اس است و فقط درصد بسیار کمی از افراد به آن مبتلا هستند. افرادی که این عارضه را تجربه می‌کنند، کنترل انگیزه های خود را از دست می‌دهند و این باعث بروز رفتار‌های نامناسب و خارج از عرف، مانند عدم مهار جنسی یا پرخاشگری در آنها می‌شود. بروز این رفتارها خارج از کنترل فرد است و دلیلی بر ضعف اخلاقی یا گرایشات ضد اجتماعی نیست. این نوع رفتار میتواند ناشی از آسیب عملکردهای مهاری طبیعی مغز، یا ضعف قوه قضاوت مرتبط با اختلال عملکرد شناختی در ام اس باشد.
تغییرات عاطفی در ام اس، استرس
سوای استرس‌های عادی زندگی روزمره، بیماری ام اس به تنهایی استرس ایجاد میکند. ام اس غیرقابل پیش بینی است و اگر از تداخل بیماری با کار و زندگی روزمره بیمار نیز صرف‌نظر کنیم، فقط پیش بینی تشدید بعدی توسط او میتواند منبع قابل توجهی از استرس باشد. بسیاری از مبتلایان به ام اس علائم بیشتری را در زمان استرس تجربه می‌کنند. هنگامی که استرس کاهش می‌یابد ، علائم آنها نیز کمتر شدید به نظر می‌رسد.
درمان تغییرات عاطفی در ام اس
درمان تغییرات عاطفی در ام اس پیچیده است و نیاز به مداخله روانپزشکی دارد. تشخیص صحیح مشکل برای انتخاب درمان مناسب ضروری است. اگر ریشه تغییرات عاطفی اضطراب یا افسردگی باشد، یک داروی تثبیت کننده خلق و خو مانند آمی‌تریپتیلین، فلوکستین، یا سیتالوپرام ممکن است کمک کننده باشد. داروی Nuedexta نیز برای درمان بعضی از جنبه‌های ناتوانی عاطفی مجوز گرفته و در درمان سودوبولبار نیز موثر است. گفتگو درمانی، مشاوره، و روان درمانی، چه در ترکیب با دارو و چه به صورت خودکار، میتوانند برای مقابله با اضطراب و پریشانی بسیار مفید باشند. اعضای خانواده بیمار نیز احتمالاً به مشاوره حمایتی نیاز خواهند داشت زیرا تغییرات عاطفی اغلب ناراحت کننده و اخلالگر است.
توصیه هایی برای مدیریت بهتر تغییرات عاطفی در ام اس
علاوه بر داروها و سایر روش های درمانی، موارد زیر نیز می توانند در بهبود تغییرات عاطفی در ام اس به شما کمک کنند:
سعی کنید مثبت باشید
گفتن این جمله ممکن است راحت تر از انجام دادن آن باشد، اما سعی کنید سمت روشن قضیه را ببینید و شروع به یادآوری هر چیز مثبتی در زندگی خود، شامل خاطرات مورد علاقه، فیلم ها یا حتی غذاها کنید.
احساسات خود را بیان کنید
عزیزان شما ممکن است از احساس شما آگاهی نداشته باشند، اما اگر به آنها بگویید این مسئله را خواهند فهمید. همچنین می‌توانید به دوستان و خانواده خود بگویید که اگر کنترل احساسات خود را از دست دادید، دوست دارید چه واکنشی نشان دهند. اگر گفتگو با اطرافیان برایتان دشوار است، در انجمن‌های آنلاین یا در گروه های پشتیبانی ام اس عضو شوید و آنجا بیان کنید.
مشاوره کنید
مشاوره با یک مشاور دارای صلاحیت میتواند یک راه عالی برای هدایت احساس باشد، و بتواند در کشف دلیل تغییرات عاطفی در ام اس، و نحوه مدیریت آنها به شما کمک کند.
ذهن آگاهی را تمرین کنید
ذهن آگاهی زمانی است که لحظه به لحظه از افکار و احساسات خود آگاه، و بر آنها متمرکز باشید. ممکن است برای پاک کردن ذهن خود وقتی را به مدیتیشن، تکرار عبارات مثبت، و تمرکز بر تنفس خود اختصاص دهید.
دفتر یادداشت روزانه احساسی تهیه کنید
احساسات خود را در یک دفتر یادداشت روزانه ثبت و ردیابی کنید. این کار در کشف الگوهای مرتبط با تغییرات عاطفی ام اس به شما کمک میکند.
منابع:
