کنار آمدن با عدم اطمینان در ام اس

عدم اطمینان یک ویژگی ذهنی برای انسان است و به معنی احساس از دست دادن کنترل، بی اطلاعی و شک در مورد تغییراتی است که می‌تواند در آینده رخ دهد. عدم اطمینان در ام اس (مولتیپل اسکلروزیس) دارای چهار عنصر اصلی ابهام، پیچیدگی، غیرقابل پیش بینی بودن و ناسازگاری است و درجه بالای آن عاملی برای افسردگی، اضطراب و كاهش کیفیت زندگی بیماران، خانواده ها و مراقبان آنها است.

کنار آمدن با عدم اطمینان در بیماری ام اس

زندگی همیشه با درجاتی از عدم اطمینان همراه است و ما با علم به آن، ادامه می‌دهیم. اما غالبا عدم اطمینان را دوست نداریم، چون در ما احساس ترس و ناامنی ایجاد می‌کند. تشخیص یک بیماری مزمن مانند ام اس و زندگی با آن، تجربه عدم اطمینان را افزایش می‌دهد. علائم بیماری ام اس غیرقابل پیش بینی است و افراد مبتلا به این بیماری که مشخصه آن ابهام است، دائما نگران این هستند که در آینده چه اتفاقی می‌افتد، و دقیقاً چه زمانی این اتفاق خواهد افتاد. آنها هیچوقت نمی‌دانند كه آیا بیماری عود می‌کند یا خیر، شدت علائم چقدر خواهد بود، یا علائم ام اس با چه سرعتی پیشرفت می‌كنند. همچنین، عدم اطمینان در مورد گزینه‌های درمان و تأثیرات بلند مدت و کوتاه مدت آنها، عدم اطمینان در مورد آینده شغلی، زندگی خانوادگی و خود بیماری نیز به موارد قبلی اضافه می‌شود. این همه عدم اطمینان می‌تواند در فرد ترس و نگرانی ایجاد کند و به همین دلیل است که مبتلایان غالبا دچار افسردگی یا اضطراب می‌شوند. از آنجا که تجربه عدم اطمینان در ام اس غالبا بخشی از بیماری است، توانایی کنار آمدن با آن در سلامت روانشناختی بیماران اهمیت زیادی دارد.

عدم اطمینان توام با ام اس می‌تواند در فرد ترس و نگرانی ایجاد کند و زمینه ابتلا به افسردگی یا اضطراب را فراهم کند

عدم اطمینان در ام اس

افرادی که به ام اس مبتلا می‌شوند اغلب در دهه بیست، سی یا چهل زندگی خود هستند. آنها با وقایع مهم زندگی مانند تشکیل خانواده، پیدا کردن شغل مناسب، و خرید خانه روبرو هستند. آنها همچنین با نوعی بیماری زندگی می‌کنند که سیر آن غیرقابل پیش بینی است. عدم اطمینان در ام اس یکی از سخت ترین بخشهای این بیماری پیشرونده و غیرقابل پیش بینی است. بارها و بارها، از زبان بیماران شنیده شده که می‌گویند علائم ممکن است قابل کنترل باشند، اما مبهم بودن آینده بیماری برنامه‌ریزی زندگی، کار و فعالیتهای مهم را دشوار می‌کند. از این رو، یادگیری کنار آمدن با عدم اطمینان برای سلامتی و بهزیستی مبتلایان ضروری است. اما پذیرش آن برای برخی از افراد بسیار دشوار است و به اصطلاح، نسبت به عدم اطمینان دچار عدم تحمل هستند. واکنش عدم تحمل به یکی از دو صورت زیر است:

اجتناب

منظور از اجتناب این است که بیمار وانمود می‌کند که مشکلی وجود ندارد. اجتناب در عمل می‌تواند خود را به صورت عدم مراجعه به پزشک و خودداری از مصرف داروهای اصلاح کننده بیماری نشان دهد. نتیجه اجتناب می‌تواند عود مکرر بیماری، تشدید علائم، و پیشرفت سریعتر بیماری در طولانی مدت باشد.

کنترل بیش از حد

منظور از کنترل بیش از حد این است که بیمار تلاش می‌کند یک مشکل غیر قابل کنترل را در کنترل خود درآورد. کسی که از استراتژیهای کنترل بیش از حد استفاده می‌کند زمان زیادی را صرف تحقیق در مورد درمانهای مختلف بیماری یا نتایج آنها می‌نماید و تلاش زیادی برای پیش بینی آینده انجام می‌دهد. این کار خسته کننده است و ممکن است منجر به فرسودگی شود.

هر دو استراتژی ذکر شده توانایی خوب زندگی کردن را در فرد مختل می‌کنند، به نحوی که به نگرانی یا نشخوار ذهنی مداوم دچار می‌شود که بالقوه، زمینه را برای اختلالات اضطرابی یا افسردگی فراهم می‌کند.

اگر فرد نتواند عدم اطمینان  را تحمل کند، ممکن است از خود واکنش اجتنابی نشان دهد که بر سلامت او تاثیر منفی دارد

عوارض عدم اطمینان در ام اس

عدم اطمینان در ام اس می‌تواند در مراحل تشخیص، درمان فعال، و پیش آگهی بیماری در ذهن فرد اتفاق بیفتد و تأثیر منفی آن هنگامی آغاز می‌شود که بیمار قادر به معنی دادن به وقایع مربوط به بیماری نباشد. بر اساس نتایج مطالعات صورت گرفته، عدم اطمینان شامل اجزاء زیر است:

استرس و اضطراب

استرس، ناشی از دشواری پیش بینی روند بیماری و در نتیجه، تأثیری است که ممکن است بر عملکرد بیمار داشته باشد. بیماران از این واقعیت آگاه هستند که ممکن است وضعیت سلامتی آنها رو به وخامت بگذارد، اما نمی‌توانند تعیین کنند که این اتفاق با چه سرعتی رخ می‌دهد و عواقب آن تا چه حد جدی خواهد بود. سطح بالای اضطراب به خصوص در طی مراحل تشخیص، احساس عدم اطمینان در ام اس را در بیماران افزایش می‌دهد.

از دست دادن کنترل

از دست دادن کنترل به صورت گمراهی و عدم تمرکز شناخته می‌شود، که ممکن است منجر به کاهش اعتماد به نفس فرد در تصمیم‌گیری در مورد درمان و جنبه های مهم زندگی روزمره شود.

کمبود اطلاعات

کمبود اطلاعات مربوط به مشکلات موجود در به دست آوردن دانش لازم و کافی در مورد سلامتی خود، ضد و نقیض بودن اطلاعات به دست آمده از منابع مختلف، و مشکلات مربوط به درک و جذب اطلاعات توسط فرد است که می‌تواند ناشی از ناآگاهی از مفاهیم پزشکی باشد.

انتظار

هنگامی که بیمار منتظر تشخیص، درمان، نتایج درمان، آزمایشات و غیره است، انتظار او با سازماندهی و عملکرد سیستم های درمانی ارتباط زیادی پیدا می‌کند.  عدم اطمینان در ام اس به طور قابل توجهی بر روابط بیمار و پزشک، اعتماد متقابل به روند درمانی، همکاری و پایبندی به توصیه های پزشکی و همچنین، پایداری در درمان تأثیر می‌گذارد.

کمک به کنار آمدن با عدم اطمینان در ام اس

یادگیری زندگی با ناشناخته ها

معمولا برای افزایش توانایی بیمار در کنار آمدن با عدم اطمینان در ام اس از روشهای زیر کمک گرفته می‌شود:

درمان شناختی رفتاری (CBT)

درمان شناختی رفتاری یا CBT نوعی روان درمانی است  که می‌تواند در درمان اضطراب، افسردگی، و عدم اطمینان  مورد استفاده قرار بگیرد. رفتار درمانی شناختی بر این ایده مبتنی است که نحوه تفکر هر کس درباره یک موقعیت بر نحوه عملکرد او تأثیر می‌گذارد و اقداماتی که انجام می‌دهد، در تفکر و احساس وی موثر است. درمانگر  به فرد کمک می‌کند تا علت مشکل را شناسایی کند و آن را به افکار، احساسات، و عملکردها تقسیم کند. سپس افکار و رفتارهای نامناسب و غیر مفید را شناسایی و راههایی برای مقابله بهتر و مفیدتر با موقعیت ها به بیمار می‌آموزد.

ذهن آگاهی

ذهن آگاهی (مایندفولنس) یکی از مهارت های اساسی مدیریت اضطراب است. آموختن ذهن آگاهی به افراد مبتلا به ام اس کمک می‌کند تا با اضطراب ناشی از داشتن یک بیماری غیرقابل پیش بینی کنار بیایند.

درمان پذیرش و تعهد یا  ACT ( Acceptance and commitment therapy)

درمان پذیرش و تعهد رویکرد جدیدی است و به منظور افزایش تحمل نسبت به عدم اطمینان به کار برده می‌شود. این روش معمولا در 6 جلسه اجرا می‌شود و سعی دارد موارد زیر را به افراد بیاموزد:

• از توانایی خود در تحمل عدم اطمینان بیشتر آگاه شوند، چه به طور کلی و چه در رابطه با عدم اطمینان در ام اس. معمولا این بخش آموزش برای افرادی که قبلاً هرگز به این جنبه از شخصیت خود فکر نکرده بودند، بسیار جالب است.
• از درگیری خود با اجتناب یا کنترل بیش از حد آگاه شوند. در این بخش به افراد کمک می‌شود تا از تلاش برای رفع بخشهای غیرقابل پیش بینی بیماری دست بکشند و در عوض، تشویق می‌شوند که یاد بگیرند با عدم اطمینان  همزیستی داشته باشند و در عین حال، برای داشتن بهترین زندگی خود بکوشند.
• در روش پذیرش و تعهد سعی بر این است که بیمار یاد بگیرد به جای توسل به اجتناب یا کنترل بیش از حد، بر آنچه مهم و معنی دار است متمرکز شود. این درمان موثری برای ام اس است چون توانایی فرد را برای کنار آمدن با افکار و احساسات نامطلوب بهبود می‌بخشد، و باعث پذیرش و سازگاری بیشتر او می‌شود.

گفته های زیر از زبان یک روانشناس بالینی است که این روش را برای تحمل عدم اطمینان ام اس به کار می‌برد:

” . . .  ما آنچه را که برای بیمار با ارزش است، شناسایی، و سپس راهی پیدا می‌کنیم که وی بتواند با وجود داشتن علائم ام اس آن ارزش را مجددا به دست بیاورد . . .  مثلا وقتی یکی از بیماران که عاشق سوارکاری بود به دلیل شرایط جسمانی نتوانست این کار را ادامه دهد، او را به جستجوی فعالیتهای جدیدی که همان رضایت را فراهم می‌کرد، راهنمایی و ترغیب کردیم . . . بیمار تصمیم گرفت به جای سوار شدن بر اسب، آموزش سوارکاری به جوانان را شروع كند. در این صورت، او هنوز از مهارتها و تجربیات خود استفاده می‌کرد، اما به روشی جدید . . . ”

درمان های CBT و ACT مبتنی بر گفتگو هستند و در کنار آمدن با عدم اطمینان در ام اس به فرد کمک می‌کنند

کنار آمدن با عدم اطمینان ام اس زندگی را بهتر می‌کند

منابع: 1 – 2 –3